Prawa niepełnosprawnych pracowników Dostęp do pracy na otwartym rynku pracy zgodnie z kwalifikacjami, wykształceniem i możliwościami to jedno z praw, do których zapewnienia, zgodnie z Kartą Praw Osób Niepełnosprawnych, powinien dążyć polski rząd razem z samorządami. Ten cel realizowany jest przez organizowanie bezpłatnego dokształcania osób niepełnosprawnych (kursy, szkolenia, kształcenie policealne, studia magisterskie i podyplomowe), dofinansowywanie stanowisk pracy dla pracodawców a także przez specjalne prawa przysługujące niepełnosprawnym w miejscu pracy. Poniżej znajduje się lista tych uprawnień. Prawo do równego traktowania Zgodnie z Kodeksem Pracy w Polsce obowiązuje zakaz dyskryminacji (bezpośredniej lub pośredniej) z jakiejkolwiek przyczyny, w tym z powodu niepełnosprawności. Pracownicy muszą być równo traktowani w zakresie nawiązywania i rozwiązywania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkolenia w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Skrócony czas pracy Z zasady czas pracy każdej osoby niepełnosprawnej nie może przekraczać 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo. Jeżeli stopień niepełnosprawności jest umiarkowany lub znaczy, wtedy czas pracy nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin tygodniowo. Te przepisy nie mają zastosowania do osób, które są zatrudnione przy pilnowaniu, o ile uzyskają zgodę przez lekarza prowadzącego badania profilaktyczne pracowników, lub do osób, na wniosek których, lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne wyrazi na to zgodę na dłuższy czas pracy. Ponadto osoba niepełnosprawna nie może być zatrudniona w porze nocnej i w godzinach nadliczbowych. Prawo do pełnego wynagrodzenia Skrócenie czasu pracy nie może mieć wpływu na wysokość wynagrodzenia. Osobie niepełnosprawnej przysługuje wysokość wynagrodzenia wynikająca z jej kategorii zaszeregowania. Każde niekorzystne ukształtowanie wynagrodzenia za pracę jest uważane jako dyskryminacja i zabronione przez Konstytucję. Prawo do dodatkowej przerwy w pracy Każdej osobie niepełnosprawnej, pracującej w wymiarze minimum 6 godzin dziennie, przysługuje dodatkowa, 15-minutowa przerwa na gimnastykę lub odpoczynek, która jest wliczana do czasu pracy. Łącznie niepełnosprawny ma więc w ciągu dnia prawo do 30 minut. przerwy w pracy (jedna, 15-minutowa przerwa przysługuje wszystkim pracownikom na podstawie Kodeksu Pracy). Prawo do dodatkowego urlopu Osoby niepełnosprawne zaliczone do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności mają prawo do dodatkowego urlopu wypoczynkowego w wymiarze 10 dni roboczych w roku kalendarzowym. Prawo to nie przysługuje, jeśli osoba niepełnosprawna ma prawo do dodatkowego urlopu z tytułu innego niż niepełnosprawność, chyba że wymiar tego urlopu jest niższy od 10 dni roboczych. Prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem wynagrodzenia Osoba o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności ma prawo do zwolnienia od pracy z zachowaniem prawa do wynagrodzenia w celu: · uczestniczenia w turnusie rehabilitacyjnym (pod warunkiem, że niepełnosprawny zostanie skierowany na niego przez lekarza). Długość tego zwolnienia nie może przekraczać 21 dni w roku kalendarzowym. · wykonania badań specjalistycznych, zabiegów leczniczych lub usprawniających, albo uzyskania zaopatrzenia ortopedycznego lub jego naprawy (pod warunkiem, że te czynności nie mogą być wykonane poza godzinami pracy). Łączny wymiar dodatkowego urlopu wypoczynkowego i zwolnienia od pracy z obu wymienionych powyżej powodów nie może przekroczyć 21 dni roboczych w roku kalendarzowym. Wynagrodzenie za czas tych zwolnień od pracy oblicza się jak ekwiwalent pieniężny za urlop wypoczynkowy. Prawo do powrotu na miejsce pracy Osoba zatrudniona pozostająca w stosunku pracy, która w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej utraciła zdolność do pracy na dotychczasowym stanowisku ma prawo do tego, aby pracodawca przygotował dla niej odpowiednie stanowisko pracy, o ile zgłosi gotowość przystąpienia do pracy w ciągu miesiąca od uzyskania statusu osoby niepełnosprawnej. Wtedy pracodawca jest zobowiązany zorganizować odpowiednie dla niej miejsce pracy w okresie do trzech miesięcy od dnia zgłoszenia tej osoby gotowości przystąpienia do pracy. Pracodawca nie ma takiego obowiązku, jeżeli wypadek przy pracy nastąpił z winy pracownika. Wymienione wyżej prawa warto nie tylko znać, ale i z nich korzystać. Wiele osób niepełnosprawnych rezygnuje bowiem z wykorzystywania swoich uprawnień w obawie przed utratą pracy. Należy jednak pamiętać, że korzystanie z praw pracownika niepełnosprawnego w żadnym wypadku nie może być powodem do wypowiedzenia umowy o pracę, czy też rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Przypadek takiego traktowania jest dyskryminacją w zatrudnieniu i jest karalny. Uprawnienia pracodawców zatrudniających osoby niepełnosprawne Osoby niepełnosprawne są równie efektywnymi pracownikami co osoby sprawne w pełni. W związku jednak z tym, że zatrudnienie ich może wiązać się dla przedsiębiorstwa z kosztami przystosowania stanowiska pracy do ich potrzeb, zatrudnienia pracownika pomagającego im w wykonywaniu niektórych czynności lub też kosztami ich przeszkolenia, ustawodawca przewiduje różne preferencje dla przedsiębiorców zatrudniających niepełnosprawnych pracowników. Są one opisane w ustawie z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz.U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.). Prawo do obniżania oraz zwolnienia z obowiązkowych miesięcznych wpłat na PFRON Obowiązek dokonywania wpłat dotyczy pracodawców zatrudniających co najmniej 25 pracowników w przeliczeniu na pełny wymiar czasu pracy i nieosiągających wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych 6%. Wysokość wpłat na Fundusz stanowi iloczyn 40, 65% przeciętnego wynagrodzenia i liczby pracowników odpowiadającej różnicy między zatrudnieniem zapewniającym osiągnięcie wskaźnika zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości 6% a rzeczywistym zatrudnieniem osób niepełnosprawnych. Zwrot kosztów związanych z zatrudnianiem osoby niepełnosprawnej Zwrotowi podlegają następujące koszty związane z zatrudnianiem osób niepełnosprawnych: · Koszty związane z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych · Kosztów szkolenia osób niepełnosprawnych · Koszty zatrudnienia asystentów osób niepełnosprawnych · Koszty wynagrodzeń osób niepełnosprawnych · Koszty składek na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych Refundacje są finansowane przez PFRON (za wyjątkiem składek na ubezpieczenie społeczne, których część pokrywa państwowy budżet), a wypłacane przez Starostę. Aby otrzymać dofinansowanie należy złożyć wniosek w powiatowym urzędzie pracy właściwym terytorialnie dla miejsca zarejestrowania osoby niepełnosprawnej jako bezrobotna albo poszukująca pracy, z powodu której występujemy o dotację. Koszty związane z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych Zwrotowi podlegają koszty: · poniesione w związku z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy dla osób niepełnosprawnych, · adaptacji pomieszczeń zakładu pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych, · adaptacji lub nabycia urządzeń ułatwiających osobie niepełnosprawnej funkcjonowanie w zakładzie pracy, · rozpoznania przez służby medycyny pracy wyżej wymienionych potrzeb, Żeby otrzymać dofinansowanie, trzeba jednak spełnić kilka warunków 1. Zatrudniana osoba musi być bezrobotna lub poszukująca pracy i niepozostająca w zatrudnieniu oraz skierowana do pracy przez powiatowy urząd pracy. Zwrot kosztów można otrzymać również w przypadku osób, których niepełnosprawność powstała w trakcie zatrudnienia w tej samej firmie, która przystosowuje stanowisko i zakład do ich potrzeb, o ile przyczyna powstania niepełnosprawności nie była zawiniona przez pracodawcę lub przez pracownika. 2. Osoba niepełnosprawna, dla której przystosowywane jest stanowisko pracy, musi być zatrudniona przez okres co najmniej 36 miesięcy. Jeżeli okres zatrudnienia osoby będzie krótszy, pracodawca musi zwrócić do PFRON środki w wysokości równej 1/36 ogólnej kwoty zwrotu za każdy miesiąc brakujący do upływu okresu 36 miesięcy. Żeby uniknąć konieczności zwrotu pieniędzy można w ciągu 3 miesięcy od dnia rozwiązania stosunku pracy z osobą niepełnosprawną zatrudnić inną osobę niepełnosprawną, skierowaną do pracy przez powiatowy urząd pracy 3. Koszty przystosowania muszą zostać poniesione po podpisaniu umowy o zatrudnienie, inaczej zwrot nie przysługuje. 4. Kwota zwrotu nie może przekraczać dwudziestokrotnego przeciętnego wynagrodzenia za każde przystosowane stanowisko pracy osoby niepełnosprawnej, zaś kwota zwrotu kosztów poniesionych w związku z rozpoznaniem potrzeb osób niepełnosprawnych nie może przekraczać 15% kosztów związanych z przystosowaniem tworzonych lub istniejących stanowisk pracy do potrzeb osób niepełnosprawnych. Koszty szkolenia zatrudnionych osób niepełnosprawnych PFRON refunduje koszty szkoleń dla osób niepełnosprawnych do wysokości 75%. Wysokość refundacji nie może przekroczyć dwukrotności przeciętnego wynagrodzenia na jedną osobę. Pracodawca, który otrzymał refundację na niepełnosprawnego, jest zobowiązany do jego zatrudnienia przez okres 24 miesięcy (jeśli okres zatrudnienia będzie krótszy, pracodawca musi zwrócić kwotę refundacji). Koszty zatrudnienia asystentów osób niepełnosprawnych Pracodawca, który zatrudnia pracownika niepełnosprawnego, może otrzymać ze środków Funduszu zwrot miesięcznych kosztów zatrudnienia pracowników pomagających pracownikowi niepełnosprawnemu w pracy. Wysokość zwrotu oblicza się przez pomnożenie kwoty najniższego wynagrodzenia i współczynnika, który jest ilorazem liczby godzin w miesiącu przeznaczonych wyłącznie na pomoc pracownikowi niepełnosprawnemu przez liczbę godzin przepracowanych przez pracownika niepełnosprawnego w ciągu miesiąca. Pracownik, będący asystentem niepełnosprawnego, nie możne poświęcić na pomoc niepełnosprawnemu pracownikowi więcej niż 20% czasu pracy. Dofinansowanie do wynagrodzeń osób niepełnosprawnych Kwoty dofinansowywania do miesięcznych wynagrodzeń osób niepełnosprawnych wynoszą: 1. 130% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do znacznego stopnia niepełnosprawności, 2. 110% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, 3. 50% najniższego wynagrodzenia - w przypadku osób niepełnosprawnych zaliczonych do lekkiego stopnia niepełnosprawności. To dofinansowanie może otrzymać każdy pracodawca, który zatrudnia poniżej 25 osób. Pracodawcy, którzy zatrudniają powyżej 25 osób muszą osiągnąć wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 %. Wtedy dofinansowanie wynosi 70% wyżej wymienionych kwot. Jeśli zatrudnianymi pracownikami niepełnosprawnymi są osoby, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję oraz pracowników niewidomych, wtedy dofinansowanie wynosi 90 % wyżej wymienionych kwot. W przypadku zakładu pracy chronionej przysługuje 100 % kwot dofinansowania. Kwoty te dodatkowo zwiększa się o 75 % najniższego wynagrodzenia w przypadku osób niepełnosprawnych, u których stwierdzono chorobę psychiczną, upośledzenie umysłowe lub epilepsję, oraz niewidomych. Refundacja składek na ubezpieczenie społeczne osób niepełnosprawnych Refundację składek mogą otrzymać osoby niepełnosprawne podejmujące po raz pierwszy działalność gospodarczą, pracodawcy jeśli nie zatrudniają oni więcej niż 25 osób lub ci, którzy przekraczają ten limit, o ile ich wskaźnik zatrudnienia osób niepełnosprawnych w wysokości co najmniej 6 %. Składki należne od zatrudnionego niepełnosprawnego są refundowane przez fundusz PFRON, zaś te nalezne od pracodawcy refunduje budżet państwa.