Podstawowy podział różnych form zatrudnienia dzieli umowy na zawierane na podstawie Kodeksu Pracy (umowy o pracę) i Kodeksu Cywilnego (umowy cywilno – prawne). Rodzaje umów o pracę: a) na okres próbny b) na czas określony c) na czas wykonywania określonej pracy d) na czas nieokreślony Rodzaje umów cywilno – prawnych: a) Umowa zlecenie b) Umowa zlecenie z podmiotem gospodarczym c) Umowa o dzieło Umowa o pracę daje pełnię praw wynikających z Kodeksu Pracy. Gwarantuje prawo do: · Urlopów (wypoczynkowego, macierzyńskiego, zdrowotnego) · Pokrycie kosztów leczenia i rehabilitacji · Rentę w przypadku utracenia zdolności do pracy · Zasiłku dla bezrobotnych · Emerytury Są cztery podstawowe rodzaje umów o pracę: · Umowy terminowe (umowa na okres próbny, na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy) · Umowa bezterminowa (umowa na czas nieokreślony)
Różnią się one celem ich zawiązania, czasem trwania i sposobem rozwiązywania. Umowa na okres próbny Cel: zapoznanie się przez pracodawcę z kwalifikacjami pracownika, jego przydatnością na dane stanowisko pracy oraz zapoznanie pracownika z warunkami pracy i stosunkami pracującymi w zakładzie pracy. Czas trwania: umowa na okres próbny może być zawarta na czas nieprzekraczający trzech miesięcy. Nie może być wznowiona po upływie jej terminu (może być zawarta tylko raz). Sposób rozwiązania: Ulega zakończeniu z upływem okresu, na który została zawarta. Może być rozwiązana na mocy porozumienia stron (za wspólną zgodą pracodawcy i pracownika). Nie może być rozwiązana za jednostronnym wypowiedzeniem (ani przez pracodawcę, ani przez pracownika). Umowa na czas określony Cel: nawiązanie stosunku pracy na określony z góry, odpowiadający obu stronom (pracodawcy i pracownikowi) czas Czas trwania: w zależności od ustaleń stron. Może być wznowiona jedynie dwukrotnie, trzecia kolejna umowa staje się z mocy prawa umową na czas nieokreślony (nie dotyczy to umów zawartych na zastępstwo pracownika oraz tych o charakterze dorywczym). Sposób rozwiązania: Ulega zakończeniu z upływem okresu, na który została zawarta. Może być rozwiązana na mocy porozumienia stron (za wspólną zgodą pracodawcy i pracownika). Nie może być rozwiązana za jednostronnym wypowiedzeniem (ani przez pracodawcę, ani przez pracownika), chyba że została zawarta na czas dłuższy niż 6 miesięcy i taka możliwość została przewidziana w umowie. Umowa na czas wykonywania określonej pracy Cel: zawarcie umowy terminowej, gdy trudno jest precyzyjnie ustalić konkretny czas jej trwania. Czas trwania: w zależności od czasu potrzebnego do wykonania pracy. Może być wznowiona jedynie dwukrotnie, trzecia kolejna umowa staje się z mocy prawa umową na czas nieokreślony (nie dotyczy to umów zawartych na zastępstwo pracownika oraz tych o charakterze dorywczym). Sposób rozwiązania: Ulega zakończeniu z wykonaniem pracy, na którą została zawarta. Może być rozwiązana na mocy porozumienia stron (za wspólną zgodą pracodawcy i pracownika). Nie może być rozwiązana za jednostronnym wypowiedzeniem (ani przez pracodawcę, ani przez pracownika). Umowa na czas nieokreślony Cel: Stworzenie trwałej więzi między pracodawcą, a pracownikiem. Czas trwania: Brak określonego czasu trwania. Sposób rozwiązania: Może być rozwiązana na za jednostronnym wypowiedzeniem (przez pracodawcę lub przez pracownika) mocy porozumienia stron (za wspólną zgodą pracodawcy i pracownika). Sposoby rozwiązywania umów o pracę: 1. Za porozumieniem stron 2. Przez oświadczenie woli jednej ze stron z zachowaniem okresu wypowiedzenia 3. (rozwiązanie umowy o pracę za wypowiedzeniem) 4. Przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia (rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia) 5. Z upływem czasu, na który była zawarta, lub z dniem ukończenia pracy, dla której wykonania była zawarta 6. Wygaśnięcie umowy o pracę w przypadku śmierci pracownika, śmierci pracodawcy, z upływem 3 miesięcy nieobecności pracownika z powodu tymczasowego aresztowania Rozwiązanie umowy o pracę na mocy porozumienia stron to zgodne oświadczenia woli obu stron stosunku pracy (pracodawcy i pracownika) zmierzające do zakończenia stosunku pracy w ustalonym przez strony terminie. Na mocy porozumienia stron można rozwiązać wszystkie rodzaje umów o pracę (na okres próbny, na czas określony, na czas wykonywania określonej pracy, na czas nieokreślony) w każdym czasie, z pominięciem obowiązujących okresów wypowiedzenia. Może ono nastąpić również w okresie już dokonanego wypowiedzenia, skracając lub eliminując okres wypowiedzenia. O rozwiązanie umowy za porozumieniem może wystąpić pracodawca lub pracownik. Wypowiedzenie umowy o pracę to jednostronne oświadczenie woli jednej ze stron, mające na celu zakończenie istniejącego stosunku prawnego po upływie okresu wypowiedzenia. W drodze wypowiedzenia może być rozwiązana umowa zawarta: · na czas nieokreślony · na okres próbny · na czas określony tylko jeśli taka możliwość została uwzględniona w umowie i jeśli umowa została zawarta na dłużej niż 6 miesięcy · Długość okresów wypowiedzenia: Jeśli umowa na okres próbny: · nie przekracza 2 tygodni to okres wypowiedzenia to 3 dni robocze · jest zawarta na dłużej niż 2 tygodnie to okres wypowiedzenia wynosi tydzień · wynosi 3 miesiące to okres wypowiedzenia to 2 tygodnie Przy umowie zawartej na czas określony okres wypowiedzenia wynosi 2 tygodnie. W przypadku umowy na czas nieokreślony okres wypowiedzenia wynosi: · 2 tygodnie, jeżeli pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy · 1 miesiąc, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy · 3 miesiące, jeżeli pracownik był zatrudniony co najmniej 3 lata Do okresu pracy u danego pracodawcy wlicza się wszystkie okresy zatrudnienia u tego pracodawcy, niezależnie od występujących przerw między tymi zatrudnieniami. Okresy wypowiedzenia nie mogą być skracane. W razie zastosowania okresu wypowiedzenia krótszego niż wymagany, umowa o pracę rozwiązuje się z upływem okresu wymaganego, a pracownikowi przysługuje wynagrodzenie do czasu rozwiązania umowy. Rozwiązanie umowy przez oświadczenie jednej ze stron bez zachowania okresu wypowiedzenia Rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia może zarówna pracodawca, jak i pracownik. Pracodawca może rozwiązać umowę o pracę w ten sposób z przyczyn: · Zawinionych przez pracownika (ciężkie naruszenie przez pracownika podstawowych obowiązków pracowniczych, popełnienie przez pracownika przestępstwa uniemożliwiającego dalsze zatrudnianie go na danym stanowisku, zawinionej przez pracownika utraty uprawnień koniecznych do pracy na danym stanowisku). · Niezawinionych przez pracownika W przypadku choroby: Jeśli nieobecność pracownika będąca skutkiem choroby jest dłuższa niż 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony krócej niż 6 miesięcy. Jeśli nieobecność jest dłuższa niż łączny okres pobierania z tego tytułu wynagrodzenia, zasiłku i świadczenia rehabilitacyjnego przez pierwsze 3 miesiące, gdy pracownik był zatrudniony co najmniej 6 miesięcy lub jego choroba została spowodowana wypadkiem przy pracy lub jest chorobą zawodową W przypadku innych przyczyn, gdy usprawiedliwiona nieobecność trwa dłużej niż 1 miesiąc. Pracownik może rozwiązać umowę o pracę bez wypowiedzenia z przyczyn zawinionych przez pracodawcę, jeśli: · Praca ma szkodliwy wpływ na zdrowie pracownika, co zostało potwierdzone orzeczeniem lekarskim, a pracodawca nie skierował pracownika do innej pracy w terminie wskazanym w orzeczeniu lekarskim. · Pracodawca dopuścił się ciężkiego naruszania podstawowych obowiązków wobec pracownika. Wtedy pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości wynagrodzenia za okres wypowiedzenia. Rodzaje umów cywilno-prawnych W przypadku umów cywilno-prawnych (w odróżnieniu od umów o pracę) pracownik: · nie jest włączany do załogi zakładu pracy i podporządkowywany poleceniom kierownictwa dotyczącym pracy · nie ma wyznaczonego miejsca i czasu pracy · nie ma wyznaczonej normy czasu trwania pracy lub norm wydajności · nie ma przymusu osobistego spełnienia świadczenia – praca może zostać wykonana przez osobę trzecią · ryzyko ponosi wykonawca zlecenia (w przypadku umowy o pracę ryzyko związane z wykonywaniem pracy ponosi pracodawca) Są trzy rodzaje umów cywilno-prawnych: · Umowa zlecenie · Umowa o dzieło · Umowa agencyjna Umowa zlecenie Przez umowę zlecenia przyjmujący zlecenie zobowiązuje się do dokonania określonej czynności prawnej dla dającego zlecenie. Umowa zlecenia jest umową starannego działania. Na zleceniobiorcy ciąży obowiązek starannego wykonywania swoich obowiązków zgodnie z umową i przepisami prawa, nie odpowiada on za brak osiągnięcia celu postawionego przez zleceniodawca. To umowa, która nie stwarza między stronami trwałej więzi i obowiązku podporządkowania się zleceniodawcy w toku pracy. Zarówno zleceniodawca, jak i zleceniobiorca mogą wypowiedzieć zlecenie w każdym czasie. Nie daje ona pewności zatrudnienia oraz nie powoduje nabywania przez zleceniobiorcę uprawnień pracowniczych, jak np. urlopu wypoczynkowego, nie daje gwarancji otrzymania minimalnego wynagrodzenia za wykonanie zlecenia ani wynagrodzenia za czas przepracowany ponad założony limit. W przypadku umowy zlecenia nie zawsze zachodzi konieczność opłacania składek na ubezpieczenie społeczne. Konieczność opłacania składek zachodzi w przypadku gdy: · Umowa zlecenie jest jedynym tytułem do ubezpieczenia społecznego. Wtedy składkę emerytalną i rentową finansują po połowie zleceniodawca i zleceniobiorca. Ubezpieczenie wypadkowe jest obowiązkowe jeśli umowa jest wykonywana w siedzibie lub miejscu prowadzenia działalności przez zleceniodawcę (wtedy składkę na ubezpieczenie wypadkowe opłaca zleceniodawca). Składka zdrowotna jest potrącana z wynagrodzenia zleceniobiorcy. · Jeżeli umowa zlecenie została zawarta między osobami pozostającymi w stosunku pracy (będącymi dla siebie pracodawcą i pracownikiem). Wtedy składki są opłacane od łącznego przychodu z umowy o pracę i od przychodów z umowy zlecenia. Ponadto dający zlecenie ma obowiązek odprowadzania zaliczki na podatek dochodowy. Składki na ubezpieczenie społeczne nie są obowiązkowo odprowadzane w przypadku: · Gdy umowa zlecenie jest zawierana z uczniami lub studentami, którzy nie ukończyli 26 roku życia. Zleceniodawca odprowadza jedynie zaliczkę na podatek dochodowy. · Jeżeli zatrudniana jest osoba, która ma zarejestrowaną działalność gospodarczą. Zatrudnienie osoby, która ma zarejestrowaną działalność gospodarczą pozwala na bardzo dużą swobodę w kształtowaniu jej treści. Osoba ta nie ma uprawnień do świadczeń pracowniczych wynikających z Kodeksu Pracy co jest bardzo korzystnym rozwiązaniem dla zleceniodawcy. Ponosi on mniejsze koszty i ma mniej obowiązków wobec zatrudnionego. Umowa o dzieło Na podstawie umowy o dzieło jedna strona zobowiązuje się do wykonania zamówionego dzieła, druga zaś do zapłaty wynagrodzenia. W odróżnieniu do umowy zlecenia, która przewidują jedynie obowiązek należytego świadczenia pracy, umowa o dzieło jest umową rezultatu, która jest zawsze odpłatna. Ponadto umowa o dzieło zobowiązuje przyjmującego zamówienie do wykonania dzieła w terminie i w sposób niewadliwy. Przyjmujący zamówienie ma swobodę co do miejsca, czasu i sposobu wykonywania swojego świadczenia. Wiąże go jedynie termin. Przyjmujący zamówienie nie musi sam wykonać dzieła, chyba, że taki obowiązek wynika z treści umowy. Gdy przyjmujący zamówienie posługuje się do wykonania dzieła osobami trzecimi, wówczas to on ponosi odpowiedzialność za ich działania wobec zamawiającego. Podobnie jak w przypadku umowy zlecenia, do umowy o dzieło również nie mają zastosowania przepisy Kodeksu Pracy. Przyjmującemu zamówienie nie przysługuje minimalne wynagrodzenie ani zasiłek za czas choroby czy rekompensata za czas przestoju. Jeżeli umowa o dzieło nie jest zawierana z własnym pracodawcą lub wykonywana na jego rzecz, to nie trzeba od niej odprowadzać składek na ubezpieczenia zdrowotne i społeczne. W wypadku, gdy te składki nie są opłacane z innych źródeł, pozbawia to zleceniobiorcę wszystkich świadczeń: urlopowych, chorobowych, zasiłku dla bezrobotnych, renty i emerytury.
Umowa agencyjna Umowę agencyjna polega na stałym zobowiązaniu się przez agenta do stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z klientami (na rzecz dającego zlecenie, lub w jego imieniu. Umowę agencyjną mogą zawrzeć jedynie przedsiębiorcy (tzn. osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą, lub osoby prawne). Umowa agencyjna, tak jak umowa o dzieło, ma zawsze charakter odpłatny. Umowa agencyjna może być zawarta na czas określony lub nieokreślony. Przy rozwiązywaniu umowy obowiązuje okres wypowiedzenia. Ustawowo jest to jeden, dwa lub trzy miesiące (odpowiednio dla roku, dwóch i trzech i więcej lat trwania umowy). W umowie okres wypowiedzenia może być wydłużany, nie może zaś być skracany. W wypadku niewywiązywania się przez jedną ze stron ze swoich obowiązków istnieje możliwość rozwiązania umowy, bez zachowania okresów wypowiedzenia Wynagrodzeniem agenta są otrzymywane prowizje. Ma do niej prawo gdy: do jej zawarcia doszło w wyniku jego działalności, została ona zawarte z klientami pozyskanymi wcześniej przez agenta, lub agent ma przyznane prawo wyłączności w odniesieniu do oznaczonej grupy klientów lub obszaru geograficznego. Wadą tej umowy jest zakaz konkurencji obowiązujący agenta w czasie trwania umowy i do dwóch lat po jej zakończeniu, co ogranicza zakres podejmowania innego zatrudnienia. Ponadto całe ryzyko związane z działalnością ponosi agent.